Χρέος παντοτινό μας έφερε στον ιερό αυτό χώρο, για να αποδώσουμε την οφειλόμενη τιμή στα θύματα της βάρβαρης τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης, εδώ και μισό αιώνα, παράνομης κατοχής. Μνημονεύουμε και τιμούμε όσους και όσες αγωνίστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας μας, υπερασπίστηκαν τη νομιμότητα, την εδαφική ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της. Θα τους είμαστε παντοτινά ευγνώμονες. Η πυξίδα της συνείδησης οδηγεί τη σκέψη μας στους συγγενείς τους, στους πιο κοντινούς τους ανθρώπους, αυτούς που βιώνουν την μεγάλη απώλεια, προς τους οποίους εκφράζουμε σεβασμό και εκτίμηση. Μεταφέρω και την προσωπική εκτίμηση του Προέδρου της Δημοκρατίας, μαζί με τη διαβεβαίωση ότι η Κυβέρνηση και η Πολιτεία είναι δίπλα σας, σταθερός συμπαραστάτης του καθενός από εσάς.

Με ιδιαίτερη τιμή και συγκίνηση αποδέχθηκα την πρόσκληση να είμαι μαζί σας, για να τιμήσουμε τη μνήμη των ανθρώπων που στερήθηκαν το πολυτιμότερο αγαθό, τη ζωή τους, υπέρ της ελευθερίας της πατρίδας μας. Εκ μέρους της πολιτείας συγχαίρω τους διοργανωτές της σημερινής εκδήλωσης, το Κοινοτικό Συμβούλιο του Νέου Χωριού, την Εκκλησιαστική Επιτροπή, τα σωματεία Απόλλων και Αυγερινός, τον Όμιλο Γυναικών και βεβαίως τις οικογένειες των πεσόντων, των εκτελεσθέντων και των αγνοουμένων. Αυτού του είδους οι δράσεις λειτουργούν και ως ευκαιρία για αντάμωμα των προσφύγων μας, από την πρώτη γενιά μέχρι και την νεότερη.

Κυρίες και κύριοι,

Γνωρίζετε πολύ καλά ότι, τηρουμένων των πληθυσμιακών αναλογιών, το Νέο Χωριό Κυθρέας διατηρεί ίσως το θλιβερό προνόμιο να έχει τα περισσότερα θύματα της τουρκικής εισβολής και κατοχής. Εξήντα έξι κάτοικοι του Χωριού, άνδρες και γυναίκες, ηλικιωμένοι οι πιο πολλοί από αυτούς, δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ, άλλοι οκτώ έπεσαν στο πεδίο της μάχης, ενώ μερικά χρόνια μετά, ένας φαντάρος έπεσε νεκρός εν ώρα υπηρεσίας. Αρκετοί από αυτούς εξακολουθούν να αγνοούνται.

Σχεδόν δεν υπάρχει οικογένεια στο Νέο Χωριό που να μην ντύθηκε στα μαύρα από τον τραγικό εκείνο Ιούλη. Όταν ο κατοχικός στρατός εισέβαλε στην πατρίδα μας, μετά το προδοτικό πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου, τα παλικάρια από το Νέο Χωριό Κυθρέας έσπευσαν στο μέτωπο με τα πενιχρά αμυντικά μέσα που διέθεταν, και με λαβωμένο το ηθικό, εξαιτίας της μεγάλης προδοσίας.

Ο έφεδρος Λοχίας Κώστας Λαμπρίας κατετάγη σε τάγμα πεζικού στην Αμμόχωστο, αλλά το νήμα της ζωής του κόπηκε βίαια σε μάχη στην περιοχή Σακκάρια την ώρα που βοηθούσε ένα τραυματία στρατιώτη. Δεν πρόλαβε να χαρεί τον γιό του Κυριάκο, αλλά ούτε και την οικογενειακή ευτυχία με τη σύζυγό του Αντρούλα Λοΐζου, επίσης από το Νέο Χωριό Κυθρέας.

Δεύτερο θύμα ο Γεώργιος Χατζηγιάννης Πινιαής, σύζυγος της Νίκης Νικολάου Μίχαλου, πατέρας της μόλις ενός έτους Μαρίας. Ήταν στρατιώτης του 398. Πολέμησε με θάρρος τους εισβολείς μαζί με τους συναδέλφους του. Η τύχη του αγνοείτο μέχρι το 2009, όταν τα οστά του εντοπίστηκαν σε ομαδικό τάφο στο χωριό Τζιάος.

Μαζί του έπεσε και ο Κώστας Κωσταντινίδης, του Χρίστου της Αγγελικής, παντρεμένος με την Ανδρούλα Μοργιάννη από την Αγία Μαρίνα Κυθρέας. Η Ανδρούλα και τα δύο παιδιά του, Δέσπω και Χρίστος, τον είδαν για τελευταία φορά στις 13 Αυγούστου. Λίγους μήνες μετά ήρθε στη ζωή και το τρίτο παιδί της οικογένειας, ο Θέμης, ο οποίος ποτέ δεν γνώρισε τον πατέρα του. Τα οστά του Κώστα βρέθηκαν το 2008.

Τραγική ήταν η κατάληξη του Νιοχωρίτη Γιάννη Παπαγιάννη, τρίτο παιδί του Χαμπή και της Αγγελικής. Είχε έρθει στην Κύπρο στις 17 Ιουλίου από το Λονδίνο όπου σπούδαζε, και αμέσως κατετάγη στο 398 ΤΠ, στην περιοχή Μιας Μηλιάς-Κυθρέας- Τζιάους, όπου πιάστηκε αιχμάλωτος. Μια φωτογραφία, στην οποία εικονίζεται γονατιστός να καπνίζει τσιγάρο που του ανάβει ένας Τούρκος αξιωματικός, συντηρούσε για χρόνια τις ελπίδες ότι ήταν ζωντανός. Δυστυχώς, όμως, οι ελπίδες διαψεύστηκαν κατά τρόπο τραγικό. Τα οστά του Παπαγιάννη βρέθηκαν το 2009 μαζί με άλλων 18 σε πηγάδι έξω από το Τζιάος.

Επόμενο θύμα της τουρκικής θηριωδίας ο Στέλιος Ορφανίδης, με καταγωγή από την Κυθρέα, έφεδρος σε μονάδα Πυροβολικού στον Καράολο. Ήταν παντρεμένος με την Ξένια Δημητρίου από το Νέο Χωριό, με την οποία απέκτησαν την Παντελίτσα. Θεάθηκε για τελευταία φορά στις 17 Αυγούστου  στο Τρίκωμο. Έκτοτε αγνοείτο μέχρι το 2019, όταν τα οστά του εντοπίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν. Τον Αύγουστο του 1974 οι Τούρκοι σκότωσαν τους γονείς του και την αδελφή του Μηλίτσα.

Σαράντα πέντε ολόκληρα χρόνια παρέμενε αγνοούμενος και ο Σάββας Αποστολίδης, 19 χρόνων τότε, στρατιώτης του 70ού Τάγματος Μηχανικού. Συμμετείχε στη ναρκοθέτηση της Λαπήθου προς αποκοπή της προέλασης του Αττίλα, όμως στις 6 Αυγούστου 1974 έπεσε στα χέρια του Αττίλα, μαζί με άλλους 29 συμπολεμιστές του. Τα οστά του εντοπίστηκαν και τάφηκαν το 2019.

Στον κατάλογο των αγνοουμένων παραμένει ο Κωνσταντίνος Ευθυμίου από το Τσέρι, σύζυγος της Αθηνούλα Σάββα Σκουλιά, κάτοικος Νέου Χωριού, πατέρας ενός παιδιού, του Σάββα. Ήταν έφεδρος στο 305 Τάγμα Πεζικού. Συνελήφθη στη δεύτερη φάση της εισβολής μαζί με άλλα 39 άτομα. Η τύχη του αγνοείται.

Αγνοούμενος παραμένει και ο σύγαμπρός του Κωνσταντίνου Ευθυμίου, Γεώργιος Γιωργαλλή Θεοδώρου από τη Βώνη, σύζυγος της Δώρας Σάββα Σκουλιά, πατέρας δύο κοριτσιών τότε, της Παναγιώτας και της Μαρίας. Ήταν και αυτός στρατιώτης στο 398 Τάγμα Πεζικού στο Τζιάος.

Τελευταίος Νιοχωρίτης που έπεσε νεκρός από τα άνανδρα πυρά του Αττίλα ήταν ο Στέλιος Παναγή, γιός του Καλλή Παναγή και της Ανδρούλας Χατζηαντώνη, εκτοπισμένων στο Γέρι. Ο 19χρονος φαντάρος πυροβολήθηκε εντελώς αναίτια τον Ιούνιο του 1996, όταν εισήλθε άοπλος στη νεκρή ζώνη, στο προκεχωρημένο φυλάκιο του 211 ΤΠ ανατολικά των Κεντρικών Φυλακών. Για τη δολοφονία του Στέλιου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδίκασε την Τουρκία για παράβαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που αναφέρεται στην προστασία της ζωής.

Δόξα και τιμή αξίζουν οι προαναφερθέντες ήρωές μας, για τους οποίους είμαστε όλοι υπερήφανοι, ειδικά οι κοντινοί τους άνθρωποι, οι οικογένειές τους. Δόξα και τιμή γιατί κράτησαν στα χέρια τους την αξιοπρέπεια του λαού μας και έσπευσαν να υπερασπιστούν τη χώρα μας, που έπεφτε αβοήθητη, ξεχασμένη και προδομένη. Αυτό και μόνο δείχνει το μεγαλείο τους. Τιμούμε σήμερα και τη μνήμη των εν ψυχρώ δολοφονηθέντων του Νέου Χωριού Κυθρέας, ανθρώπων ηλικιωμένων, που πλήρωσαν με τη ζωή τους, σκληρά και απάνθρωπα, τη βαρβαρότητα του Αττίλα. 

Κυρίες και κύριοι,

Τα ονόματα όλων των πιο πάνω πεσόντων, των εν ψυχρώ δολοφονηθέντων και των αγνοουμένων, είναι ανεξίτηλα χαραγμένα στις σελίδες της ιστορίας, στα μνήματα, στα μνημεία, στις στήλες και στα ηρώα, που αποτελούν το θεμέλιο του αγώνα μας για ελευθερία. Έχουμε υποχρέωση έναντί τους, αλλά κυρίως έναντι της νέας γενιάς, να προσπαθήσουμε, ώστε να φέρουμε καλύτερες μέρες στον τόπο μας.

Η δικαίωση όσων θυσιάστηκαν για τη νομιμότητα, για την ελευθερία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου, θα έρθει μόνο μέσα από τον τερματισμό της παράνομης κατοχής. Η συνεχής υπόμνηση της ανάγκης για την αναζήτηση λύσης δεν είναι μια ρητορική επανάληψη. Είναι μια συνειδητή υπόδειξη των κινδύνων που εγκυμονεί το στάτους κβο, το οποίο ποτέ δεν μπορεί να προσφέρει ασφάλεια και προοπτική για το μέλλον της πατρίδας μας και των παιδιών μας. Επιδίωξή μας είναι η αναζήτηση μόνιμης λύσης στο Κυπριακό, που θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ένα κανονικό κράτος χωρίς στρατό κατοχής, χωρίς εγγυητές με επεμβατικά δικαιώματα. Ένα κράτος που θα προσφέρει στους νόμιμους κατοίκους του συνθήκες ειρήνης, ασφάλειας και ευημερίας.

Προς αυτή την κατεύθυνση επικεντρώνονται οι προσπάθειές μας, και παρά την αρνητική στάση της άλλης πλευράς, θα εξαντλήσουμε κάθε δυνατότητα, ώστε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για απευθείας διαπραγματεύσεις στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου, με αφετηρία το σημείο διακοπής τους στο Κραν Μοντάνα το 2017, που θα λαμβάνει υπόψη το διαπραγματευτικό κεκτημένο και τις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης θα συναντηθεί αύριο με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, στον οποίο θα επαναλάβει την ετοιμότητα για στήριξη οποιασδήποτε πρωτοβουλίας κινείται προς την κατεύθυνση της αναζήτησης λύσης στο Κυπριακό, μέσα από ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά θα αξιοποιήσει και την ελάχιστη χαραμάδα ελπίδας, ώστε να δημιουργήσει την προοπτική για την επανέναρξη του διαλόγου, με ζητούμενο τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ένα κράτος που θα προσφέρει σε όλους τους νόμιμους κατοίκους του τη δυνατότητα να ζήσουν και να δημιουργήσουν σε συνθήκες ειρήνης, ασφάλειας και ευημερίας.

Η αρνητική στάση της τουρκοκυπριακής ηγεσίας δεν μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε, αλλά την ίδια ώρα δεν θα πρέπει να μας αποπροσανατολίσει από την προσπάθεια. Οφείλουμε να παραμείνουμε προσηλωμένοι στην αναζήτηση λύσης, μέσα από ρεαλιστική αντιμετώπιση των δεδομένων και αξιοποίηση κάθε πολιτικής και διπλωματικής συνέργειας που μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή της τουρκικής στάσης.

Με τη στήριξη της Ελλάδας, που παραμένει ο πιο σταθερός μας σύμμαχος, και τη συμπαράσταση ευρωπαίων εταίρων μας, καθώς και άλλων χωρών και θεσμών, εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση της δημιουργίας των προϋποθέσεων για σπάσιμο του αδιεξόδου. Είναι μέσα από δικές μας ενέργειες που έγινε ο διορισμός της προσωπικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα για το Κυπριακό. Στηρίζουμε τις καλές υπηρεσίες του Γενικού Γραμματέα, επενδύουμε στην πρωτοβουλία του, και είμαστε έτοιμοι για το επόμενο βήμα, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπηρετεί προσεγγίσεις που έχουν ως στόχο τη λύση του Κυπριακού, και όχι τη διάλυση της προοπτικής για μια επανενωμένη Κύπρο. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό.

Ποτέ δεν πρόκειται να συμβιβαστούμε με τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων και ασφαλώς δεν μπορούμε να δεχθούμε τη λύση δύο κρατών.

Αγαπητές Νιοχωρίτισσες και Νιοχωρίττες,

Από τον ιερό αυτό ναό του Αγίου Χαραλάμπους, που ανοικοδομήθηκε χάρη στη δική σας στήριξη με στόχο να γίνει σημείο αναφοράς και χώρος συναπαντήματος εδώ στην φιλόξενη Αγλαντζιά, παρακαλώ δεχθείτε για μια ακόμη φορά την απεριόριστη εκτίμηση και τον σεβασμό της Πολιτείας, για τη μεταλαμπάδευση της θέλησης για επιστροφή αλλά και της προσπάθειας του καθενός σας για προκοπή και ευημερία.

Εύχομαι σε όλους σας κουράγιο, δύναμη και κάθε καλό.

(ΕΑθ)