Αρχικά επιθυμώ να συγχαρώ τον Δήμο Λεμεσού, τον μη κυβερνητικό οργανισμό Oxygen for Democracy και το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) για τη διοργάνωση του εύστοχου και ολοκληρωμένου αυτού φόρουμ.

Η πραγματοποίηση του Cyprus Forum Cities υπογραμμίζει ότι σε μια σύγχρονη χώρα, ο εποικοδομητικός διάλογος, η συνεργασία και οι συνέργειες μεταξύ διαφορετικών εταίρων, όπως είναι η Κυβέρνηση, η Βουλή, η τοπική αυτοδιοίκηση, η ακαδημαϊκή και η ερευνητική κοινότητα, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών, αποτελούν το θεμέλιο για υγιείς πολιτικές με ουσιαστικό αντίκτυπο στην κοινωνία προς όφελος της χώρας, αλλά και των πολιτών.

Διανύουμε εποχή γενικευμένης κλιματικής απορρύθμισης, με ακραία καιρικά φαινόμενα, κατακόρυφη απώλεια της βιοποικιλότητας, ρύπανση της ατμόσφαιρας, των νερών, των θαλασσών, ρύπανση και ερημοποίηση των εδαφών, κ.ά. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη μεγαλύτερη πρόκληση της ανθρωπότητας που δεν αφορά μόνο φυσικές καταστροφές αλλά και που αποτελεί άμεση απειλή κατά της ίδιας της ανθρώπινης ζωής και επιβίωσης.

Τα επιστημονικά δεδομένα είναι εκεί και είναι συντριπτικά. Οι αλόγιστες ανθρώπινες δραστηριότητες, η υπερκατανάλωση, η χρήση ενεργειακών πόρων με εμμονή στα ορυκτά καύσιμα για ηλεκτροπαραγωγή και τις μεταφορές, η εντατική γεωργία και κτηνοτροφία, όπως και η αδράνεια δεκαετιών σε περιβαλλοντικά ζητήματα, καθιστούν επιτακτική την αντιμετώπισή τους, ή καλύτερα την επιτάχυνση των προσπαθειών για προσαρμογή σε συλλογικό επίπεδο στις νέες συνθήκες του κλιματικού χάους.

Δεν είναι πλέον αρκετό να είμαστε περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι. Χρειάζεται να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο ζωής μας, τις πολιτικές και τις πρακτικές μας. Η περιβαλλοντική προσέγγιση και η λήψη θεραπευτικών μέτρων πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο των στρατηγικών και του γενικότερου σχεδιασμού μας μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων, και είναι εμφανές ότι αυτό ακριβώς επιδιώκεται μέσα από το πρόγραμμα της παρούσης διακυβέρνησης, γεγονός που αντικατοπτρίζεται σε κρατικές πολιτικές που ήδη υλοποιούνται ενώ άλλες δρομολογούνται.

Προσβλέπω πως σε αυτό το φόρουμ θα εξεταστούν διεξοδικά, η ανθεκτικότητα των υποδομών τόσο στις αστικές όσο και τις αγροτικές περιοχές, οι αντοχές του φυσικού περιβάλλοντος, η εισαγωγή βιώσιμων μεταφορών και καινοτόμων λύσεων, αλλά και δραστικές, φιλικές προς το περιβάλλον, προσεγγίσεις στους παραγωγικούς τομείς όπως είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία, οι επιχειρήσεις, ο τουρισμός κ.ο.κ. και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων και της υιοθέτησης των αρχών της κλιματικής ουδετερότητας στον τομέα της ενεργειακής παραγωγής.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει, στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας και μέσω της υιοθέτησης του Νόμου για το Κλίμα, να καταστεί κλιματικά ουδέτερη ως το 2050, αφενός, και να μειώσει δραστικά την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% ως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, αφετέρου. Πρακτικά αυτό σημαίνει τη μετάβαση σε μια οικονομία με μηδενικές εκπομπές, και την εκπομπή στην ατμόσφαιρα μόνο όσων αερίων μπορούν να απορροφηθούν από τις κύριες φυσικές καταβόθρες άνθρακα που είναι τα δάση, οι ωκεανοί και το έδαφος. Παράλληλα, όσον αφορά τον τομέα του εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού, προς επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας, ψηφίστηκε στην ΕΕ το νομοθετικό πακέτο «Fit for 55» που συμπεριλαμβάνει, την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα στον τομέα της χρήσης της γης, πέραν των κανόνων για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών και τον καθορισμό εθνικών στόχων μείωσής τους.

Με στόχο συνεπώς την πράσινη μετάβαση, και θέτοντας ως προτεραιότητες τη βιώσιμη οικονομία, την προστασία του περιβάλλοντος και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών, η χώρα μας συνεχίζει την πορεία για κλιματική ουδετερότητα μέσω του εθνικού σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία, την επίσπευση της μετάβασης προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και τη λήψη μέτρων για την αποθήκευση ενέργειας.

Το γεγονός ότι στο βόρειο γεωγραφικά τμήμα του νησιού δεν ισχύει και δεν εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό κεκτημένο μέχρι την ενδεχόμενη λύση του Κυπριακού, είναι προβληματικό όσον αφορά και τα περιβαλλοντικά θέματα, έστω και αν αποσπασματικά και σε μικρή κλίμακα υλοποιούνται κάποια ευρωπαϊκά προγράμματα μέσω κατάλληλων διόδων συνεργασίας και προσαρμοσμένων πολιτικών.

Το νησί αποτελεί ενιαίο οικοσύστημα και αυτό δεν μπορεί να ακυρωθεί, αλλά τι γίνεται για παράδειγμα για τη μείωση αέριων του θερμοκηπίου στο βόρειο τμήμα του νησιού στις περιοχές που δεν ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς και για την παραγωγή και τη διαχείριση αποβλήτων; Ορισμένες προτάσεις υπάρχουν όσον αφορά την κοινή παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, ακόμη και για την εγκατάσταση Θερμικής Επεξεργασίας Απορριμμάτων (waste to energy). Σε επίπεδο ΜΚΟ υπάρχουν συνεργασίες για το θέμα της διαφύλαξης του περιβάλλοντος, όπως επίσης και διεξάγεται διάλογος στο πλαίσιο της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για το Περιβάλλον. Τα αποτελέσματα δεν είναι προς το παρόν ευδιάκριτα ή/και μετρήσιμα.

Για να επιστρέψω, όμως, στις προκλήσεις στις οποίες καλούμαστε να ανταποκριθούμε, θα ήθελα να τονίσω ότι το κεντρικό κράτος δεν μπορεί μεμονωμένα να ενεργήσει όσο αποτελεσματικά απαιτείται. Χρειάζεται η συνέργεια των πολιτών, των φορέων -ακαδημαϊκών και ερευνητικών-, των επιχειρήσεων, και, κυρίως, της τοπικής αυτοδιοίκησης που μέσα από την υλοποίηση της μεταρρύθμισής της τον Ιούνιο, θα είναι σε θέση να προωθήσει δομημένες σχετικές πολιτικές σε τοπικό επίπεδο συμπλεγμάτων, με όρους αειφορίας.

Η βελτίωση, όμως, των δεικτών αειφορίας δεν περιορίζεται μόνο στην μείωση των εκπομπών. Το γραμμικό μοντέλο κατασκευάζω-χρησιμοποιώ-πετώ δεν είναι πλέον βιώσιμο σε έναν πλανήτη με πεπερασμένους πόρους. Απαιτείται στροφή προς κυκλικές και αποδοτικές λειτουργίες, μεγιστοποίηση της χρησιμότητας και της μακροζωίας των προϊόντων βάσει των εννέα αρχών της κυκλικής οικονομίας.

Το Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος, ανάμεσα σε άλλα, έχει θέσει ως προτεραιότητα την υποβοήθηση συμπλεγμάτων κοινοτήτων σε πιλοτικό επίπεδο, ώστε αυτά να μετεξελιχθούν σε αειφόρα και κλιματικά ουδέτερα συμπλέγματα, στη βάση των σχετικών ευρωπαϊκών οδηγιών, με εφαρμογή πράσινων, φιλικών πρακτικών βιώσιμης ανάπτυξης, προστασίας του τοπίου και των εδαφών, αποκατάστασης της φύσης, βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών. Παράλληλα, επιδιώκεται μέσα από τις δράσεις και τις συνέργειες του Γραφείου της Επιτρόπου η υιοθέτηση σε άλλες περιοχές του μοντέλου των Αποθεμάτων Βιόσφαιρας της UNESCO, στο πλαίσιο του οποίου εξετάζονται και οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για μια βιώσιμη και δίκαιη οικονομία και κοινωνία.

Συνοψίζοντας, αναφέρω ότι το περιβαλλοντικό κεκτημένο στην Κύπρο, οι εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές καθώς και οι τοπικές δομές λήψης και υλοποίησης αποφάσεων αποτελούν σημαντικούς και αλληλένδετους παράγοντες για αποτελεσματική περιβαλλοντική και δημοκρατική διακυβέρνηση στη βάση αρχών που περιλαμβάνουν ενημέρωση, αποτελεσματική συμμετοχή, διαφάνεια και λογοδοσία.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του φόρουμ.

(ΑΣΠ)