Του Κωνσταντίνου Πογιατζή *

Η πραγματοποίηση της επίσκεψη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε Ελλάδα και Κύπρο. Αν και οι σχέσεις καλής γειτονίας είναι επωφελείς για όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές αυτό προϋποθέτει συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Η σημερινή κατάσταση της Τουρκίας την βρίσκει σε έναν όλο και πιο αυξημένο βαθμό διεθνούς απομόνωσης, καθώς εξαπολύει δριμείες κατηγορίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ΗΠΑ και τον δυτικό κόσμο συνολικά. Η στάση της Άγκυρας, ιδίως υπό την ηγεσία του Ερντογάν, έχει οδηγήσει σε αυξημένες εντάσεις με χώρες όπως το Ισραήλ και την Γαλλία, σημαντικούς συμμάχους της Ελλάδας και Κύπρου. Η επίσκεψη του Ερντογάν στην Ελλάδα μπορεί να ερμηνευθεί ως μια προσπάθεια να δοθεί διπλωματική νομιμοποίηση στην τουρκική πολιτική στη διεθνή σκηνή, κάτι που αντίκειται στη συνεκτικότητα της δυτικής συμμαχίας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις και ανησυχίες από μέρους των συμμάχων της Ελλάδας, όπως η Γαλλία, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και άλλες δυτικές χώρες, καθώς αντιβαίνει στις διεθνείς αντιδράσεις που προκαλεί η Τουρκία στην περιοχή. Αυτή η επίσκεψη μπορεί να κλονίσει τη συνοχή των συμμάχων της Ελλάδας και Κύπρου στην αντιμετώπιση των κοινών τους ανησυχιών τους στην περιοχή, όπως η αντιμετώπιση της αυξανόμενης τουρκικής επιθετικότητας στην σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και άλλες περιοχές. 

Η υπογραφή της «Διακήρυξη των Αθηνών Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας» Ελλάδας – Τουρκίας θα προκαλέσει ανησυχία για την αποτελεσματικότητα της δυτικής συνεργασίας. Η κατάσταση αυτή εντείνει την ανησυχία εκ μέρους των συμμάχων μας, για την πολιτική σταθερότητα στην περιοχή και θέτει ερωτηματικά για την ελληνική αντίληψη του κοινού κινδύνου από την επεκτατική, αναθεωρητική και μαξιμαλιστική Τουρκία που δεν υπολογίζει κανέναν και απομακρύνεται από τις δυτικές αξίες και συμμαχίες.  Με την υπογραφή της «Διακήρυξης των Αθηνών» ανοίγει το παράθυρο για την τουρκική προπαγάνδα να εκμεταλλευτεί την κατάσταση και να προσπαθήσει να αμφισβητήσει την απομόνωσή της. Αυτή η επίσκεψη μπορεί να αντιμετωπιστεί ως ένα είδος διπλωματικής νίκης για την Τουρκία, καθώς φαίνεται να της παρέχει την ευκαιρία να βελτιώσει την εικόνα της στη διεθνή σκηνή και να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή από τις διαφορές και τις κρίσεις που έχει δημιουργήσει. Επίσης, μπορεί να προσπαθήσει να παρουσιαστεί ως υπεύθυνη πλευρά που επιδιώκει τη διπλωματική επικοινωνία και την επίλυση των διαφορών με γειτονικές χώρες.

Εκτός από τα παραπάνω, η τουρκική πολιτική χαρακτηρίζεται ως "πειρατική," ειδικά σε σχέση με τις ενέργειες της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο και τις πρόσφατες εντάσεις με την Ελλάδα. Κάτω από την ηγεσία του Ερντογάν, η Τουρκία έχει δημιουργήσει μια σειρά προβλημάτων και προκλήσεων τόσο σε Ελλάδα όσο και σε Κύπρο. Η επίσκεψη του Ερντογάν στην Ελλάδα μπορεί πράγματι να αποτελέσει μια ευκαιρία για τον τούρκο ηγέτη να παρουσιάσει επίσημα τις τουρκικές μαξιμαλιστικές και επεκτατικές θεωρίες και απαιτήσεις του σε υψηλό επίπεδο. Αυτή η διπλωματική προσέγγιση μπορεί να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της Τουρκίας, καθώς δίνει την ευκαιρία να εκφράσει τις θέσεις της και να προσπαθήσει να πετύχει τους στόχους της. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να αποδειχθεί επιζήμια για τον ελληνισμό και την περιοχή γενικότερα. Οι μαξιμαλιστικές και επεκτατικές αξιώσεις που αντίκεινται στο διεθνές δίκαιο και στις διεθνείς συμφωνίες μπορούν να αποτελέσουν πηγή εντάσεων και αστάθειας στην περιοχή. Η διπλωματία πρέπει να τηρεί σαφείς και συνεπείς αρχές που στοχεύουν στην επίλυση διεθνών διαφορών και την προώθηση της ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή.

Ωστόσο, η επίσκεψη του Ερντογάν στην Ελλάδα εν μέσω της συνεχιζόμενης επιθετικής στάσης της Τουρκίας επί της ουσίας των ζητημάτων φαίνεται να μη συμβαδίζει με αυτές τις αρχές. Αντί να συμβάλλει στην επίλυση των διαφορών και την προώθηση της ειρήνης, φαίνεται να ενισχύει διαφορετικές πολιτικές ατζέντες που μπορούν να προκαλέσουν εντάσεις. Παρόλο που φαίνεται να υπάρχει η προσπάθεια να δημιουργηθεί μια θετική εικόνα για τον Ερντογάν ως "καλός γείτονας" και να αποκατασταθούν εντάσεις, οι πάγιες θέσεις των δύο πλευρών σε θέματα ελληνοτουρκικών σχέσεων και Κυπριακού δεν εγκαταλείπονται και η διαμάχη συνεχίζεται.

Συνοψίζοντας όλα όσα προαναφέρθηκαν, η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Ελλάδα αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός στον κόσμο της διπλωματίας και της γεωπολιτικής. Ενώ οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ χωρών είναι ουσιαστικές για την ειρήνη και τη σταθερότητα, πρέπει να βασίζονται σε σαφείς αρχές που στοχεύουν στην επίλυση διεθνών διαφορών. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να διασφαλίσουμε μια ειρηνική και σταθερή περιοχή για όλους τους γείτονές μας.

* Είναι Διεθνολόγος

BSc | MPA | MBA | MSc