H Κύπρος μπορεί στα χαρτιά να διαθέτει κάποια ισχυρά στοιχεία για αποτροπή της διαφθοράς από άτομα σε κορυφαίες εκτελεστικές θέσεις, αλλά η αποτελεσματικότητά τους διαβρώνεται από θεσμικές ατέλειες, λέει η Επιτροπή για την καταπολέμηση της Διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης (GRECO).
Είναι η ώρα να αναπτυχθεί μια εξειδικευμένη πολιτική κατά της διαφθοράς για όλα τα πρόσωπα σε κορυφαίες εκτελεστικές θέσεις στην κυπριακή Κυβέρνηση, προσθέτει.
Η Επιτροπή εξέδωσε σήμερα την έκθεση αξιολόγησης της αποτροπής διαφθοράς και της προώθησης της ακεραιότητας σε κορυφαίες εκτελεστικές θέσεις και σε αξιωματούχους που είναι επιφορτισμένοι με την επιβολή του νόμου, περιλαμβανομένης της Αστυνομίας.
Σύμφωνα με την έκθεση, «ενώ η πρόσφατη νομοθεσία στην Κύπρο έχει κάποια ισχυρά στοιχεία στα χαρτιά, η αποτελεσματικότητά τους μειώνεται από θεσμικές αδυναμίες, περιλαμβανομένου του πολλαπλασιασμού των επιτροπών με λίγο συντονισμό, πόρους, εμπειρογνωμοσύνη και εξουσία».
Υπενθυμίζεται ότι το 2022, το Κοινοβούλιο θέσπισε τη νομοθεσία για την σύσταση της Ανεξάρτητης Επιτροπής Κατά της Διαφθοράς, την ενισχυμένη προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers) και της ρύθμισης του lobbying.
«Η Κύπρος χρειάζεται ισχυρότερο σύστημα λογοδοσίας στην Κυβέρνηση, ώστε να αποτρέπει τους κινδύνους υπερβολικής επιρροής», αναφέρει η GRECO.
Επισημαίνει δε ότι ζήτημα της σύγκρουσης συμφέροντος, περιλαμβανομένου και του φαινομένου της «περιστρεφόμενης πόρτας», είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση, αλλά η αντιμετώπισή της είναι στενή σε εύρος.
Σε σχέση με το θέμα της αποκάλυψης περιουσιακών στοιχείων αξιωματούχων, η έκθεση σημειώνει ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα, ιδιαίτερα στη ενίσχυση των αντίστοιχων μηχανισμών εποπτείας και εφαρμογής. Πρόσθετα μέτρα πρέπει επίσης να ληφθούν σε σχέση με την πρόσβαση στις πληροφορίες.
Για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η έκθεση σημειώνει ότι ο πρώτος πολίτης του κράτους διαθέτει ευρείες εκτελεστικές εξουσίες, αλλά η χώρα δεν διαθέτει σύστημα ανάλυσης σημαντικών παραγόντων κινδύνου διαφθοράς για κορυφαίες θέσεις κυβερνητικών αξιωματούχων με στρατηγικό τρόπο και υποβολής τους σε ελέγχους ακεραιότητας πριν αυτοί διοριστούν.
«Ενώ υπάρχει η Χάρτα Δεοντολογίας, δεν εφαρμόζεται στον Πρόεδρο και είναι περισσότερο μια διακήρυξη αρχών παρά ένα πλήρες σύστημα δεοντολογίας, το οποίο θα σηματοδοτούσε συνέπειες σε περίπτωση παραβίασής του», σημειώνει η GRECO.
Η GRECO, αναφέρεται, είναι πλήρως πεπεισμένη ότι είναι η ώρα να αναπτυχθεί μια εξειδικευμένη πολιτική κατά της διαφθοράς για όλα τα πρόσωπα σε κορυφαίες εκτελεστικές θέσεις στην κυπριακή Κυβέρνηση. Μια τέτοια πολιτική θα συνιστούσε μια ισχυρή δήλωση από τα υψηλότερα εκτελεστικά στρώματα για την ξεκάθαρη δέσμευσή τους στην προώθηση της ακεραιότητας, την καταδίκη της διαφθοράς και της ηγεσίας διά του παραδείγματος, αναφέρεται.
Σε σχέση με την Αστυνομία, η GRECO ζητεί στοχευμένα μέτρα για ενίσχυση της αντικειμενικότητας και διαφάνειας των αποφάσεων όσον αφορά την επιλογή των υψηλόβαθμων αξιωματικών, τις προαγωγές και τις μεταθέσεις.
Αυτό ισχύει επίσης και για τον διορισμό και στην απομάκρυνση του Αρχηγού και του Υπαρχηγού της Αστυνομίας, σημειώνει.
Επισημαίνει επίσης την ανάγκη για μια ολιστική αναδιάρθρωση του πώς υποβάλλονται και τυγχάνουν επεξεργασίας τα παράπονα κατά της Αστυνομίας καθώς και την διαφάνεια και λογοδοσία όσον αφορά τον χειρισμό τους.
Πράγματι, σημειώνεται, το σύστημα δημοσίων παραπόνων πάσχει από την απουσία δομημένου συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων αρχών και της απουσίας πάγων διαδικασιών με την κάθε αρχή να ακολουθεί τη δική της εσωτερική διαδικασία όταν χειρίζεται παράπονα.
Σύμφωνα με την έκθεση, το πλαίσιο εποπτείας και λογοδοσίας της Αστυνομίας θα επωφελείτο από τον εξορθολογισμό και τις ξεκάθαρες οδηγίες και πρωτόκολλα λειτουργίας και συντονισμού.
Ακόμη χρειάζονται βελτιώσεις στη επιβολή της διασφάλισης ότι οι υποθέσεις εξετάζονται έγκαιρα και ότι η κακή συμπεριφορά τιμωρείται αποτελεσματικά, αναφέρεται.
Η Επιτροπή σημειώνει επίσης την ανάγκη για ενίσχυση των διαδικασιών εξέτασης των προσώπων τόσο κατά τον διορισμό τους όσο σε τακτικές περιόδους, καθώς και την ενίσχυση της εκπροσώπησης των γυναικών σε όλες τις βαθμίδες αλλά και της προαγωγής τους.
Τέλος επισημαίνει ότι είναι κρίσιμης σημασίας η νομοθεσία για προστασία μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος να συνδυαστεί με μέτρα υλοποίησης, που να επιτρέπουν αποτελεσματικά σε αστυνομικούς να μιλούν με ασφάλεια.
Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης: Ως Κυβέρνηση παραμένουμε προσηλωμένοι στην υλοποίηση πολιτικών και μεταρρυθμίσεων που προάγουν τη διαφάνεια και εκσυγχρονίζουν το κράτος δικαίου.
Την πρόθεση της κυβέρνησης όπως αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατόν, τρόπο τόσο οι συστάσεις της Greco όσο και οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου στην Κύπρο, εξέφρασε ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης με αφορμή τις αναφορές της Επιτροπής για την έκθεση σε σχέση με την Πρόληψη της Διαφθοράς και προώθηση της Ακεραιότητας στις Κεντρικές Κυβερνήσεις (ανώτατες εκτελεστικές αρμοδιότητες) και στα Όργανα Επιβολής του Νόμου.
Παράλληλα, σε γραπτή δήλωσή του, ο κ. Λετυμπιώτης ανακοίνωσε ότι η Κυβέρνηση με σκοπό την καλύτερη δυνατή υλοποίηση του συνόλου των συστάσεων προωθεί τη δημιουργία Επιτροπής για ενδελεχή μελέτη των συστάσεων και παρακολούθηση της πορείας εφαρμογής τους.
«Για την Κυβέρνηση οι συστάσεις της Greco αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο προς την κατεύθυνση της προώθησης της διαφάνειας και της εμπέδωσης της χρηστής διοίκησης», αναφέρει ο κ. Λετυμπιώτης και συμπληρώνει ότι «πρόθεση της Κυβέρνησής μας είναι να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο, τόσο οι συστάσεις της Greco όσο και οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου στην Κύπρο».
Εκφράζει ακόμη την «έντονη πεποίθησή μας είναι ότι η υλοποίηση των συστάσεων προάγει και διασυνδέει το όνομα της Κύπρου με τις καλύτερες πρακτικές που ακολουθούνται διεθνώς».
Σύμφωνα με τον κ. Λετυμπιώτη, οι συστάσεις της GRECO συνάδουν με τις πολιτικές του Προγράμματος Διακυβέρνησης, ενώ κάποιες από αυτές, δρομολογούνται ως προτεραιότητα και βρίσκονται, ήδη, σε πορεία υλοποίησης.
Σημειώνει ενδεικτικά την κατάθεση νομοσχεδίου στη Βουλή των Αντιπροσώπων, με τίτλο «Ο Περί Συμβούλων – Συνεργατών των Μελών της Κυβέρνησης Νόμος του 2023» που ρυθμίζει τη διαδικασία σύναψης σύμβασης απασχόλησής τους και άλλα συναφή θέματα, όπως επίσης και η ψήφιση πρότασης Νόμου που εκκρεμεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων για τροποποίηση του περί του Προέδρου, των Υπουργών και των Βουλευτών της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) Νόμου, ώστε να εξορθολογιστεί το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο για το «πόθεν έσχες».
Σε σχέση με τη σύσταση της Greco για Κώδικα Δεοντολογίας που αφορά μέλη της Κυβέρνησης, ο Εκπρόσωπος τονίζει ότι έχει ολοκληρωθεί η σύνταξή του από την Επίτροπο Νομοθεσίας και θα τεθεί ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου.
Επισημαίνει ταυτόχρονα πως η υλοποίηση των συστάσεων της Greco απαιτεί συνεργασία της Εκτελεστικής Εξουσίας με τη Νομοθετική Εξουσία, αλλά και με την Αρχή κατά της Διαφθοράς, αφού δύο εκ των δεκατριών συστάσεων που αναφέρονται στην ενότητα «Κεντρική Κυβέρνηση» αφορούν την εν λόγω Αρχή.
Περαιτέρω, ο Εκπρόσωπος τονίζει πως οι δέουσες και ανάλογες ενέργειες από πλευράς του Κράτους θα γίνουν και αναφορικά με τις συστάσεις της Έκθεσης Αξιολόγησης οι οποίες αφορούν τα Όργανα Επιβολής του Νόμου, για να προσθέσει ότι «ως Κυβέρνηση παραμένουμε προσηλωμένοι στην υλοποίηση πολιτικών και μεταρρυθμίσεων που προάγουν τη διαφάνεια και εκσυγχρονίζουν το κράτος δικαίου».
Στο πλαίσιο αυτό, συνεχίζει, ιεραρχούνται οι συστάσεις της Greco και της Έκθεσης Κράτους Δικαίου της ΕΕ ως προτεραιότητα οι οποίες, μαζί με την υλοποίηση του Προγράμματος Διακυβέρνησης, στοχεύουν στην ανασύνταξη του Κράτους.
Ο Εκπρόσωπος επισημαίνει την ειδική αναφορά της Έκθεσης Αξιολόγησης για την πρωτοβουλία της Κυβέρνησης που αφορά τη σύσταση του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου για τον διορισμό Διοικητικών Συμβουλίων Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, ενώ παράλληλα χαιρετίζεται η δημιουργία, για πρώτη φορά, Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Δ.Κ.
