1.      Εισαγωγή

Στις 12.10.2023 η Υπηρεσία μας έλαβε ερώτημα από Βουλευτή σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε για την επιλογή των ξενοδοχειακών μονάδων για τη φιλοξενία των Ουκρανών προσφύγων. Στις 7.11.2023 ζητήσαμε, για σκοπούς διερεύνησης, την υποβολή συγκεκριμένων στοιχείων/εγγράφων.

Το Υφυπουργείο Τουρισμού μάς απάντησε στις 11.12.2023, ενώ χρειάστηκε στην πορεία να ζητήσουμε πρόσθετες διευκρινίσεις και στοιχεία, τα οποία εξασφαλίστηκαν.

Προσχέδιο της παρούσας ανακοίνωσης στάλθηκε στο Υφυπουργείο Τουρισμού με επιστολή μας ημερ. 10.4.2024 για τα σχόλια/απόψεις του. Τα σχόλια, τα οποία στάλθηκαν στην Υπηρεσία μας με επιστολή του Υφυπουργείου ημερ. 17.4.2024, λήφθηκαν υπόψη στην ετοιμασία της παρούσας ανακοίνωσης.

2.      Θεσμικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων Γενικού Ελεγκτή

Ο παρών έλεγχος συμμόρφωσης διενεργήθηκε στο πλαίσιο των συνταγματικών αρμοδιοτήτων του Γενικού Ελεγκτή της Δημοκρατίας και των προνοιών του περί της Δημοσιονομικής Ευθύνης και του Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμου (Ν.20(I)/2014) και αποσκοπούσε στο να διαπιστώσει την κανονικότητα των δαπανών που αφορούσαν στο συγκεκριμένο θέμα, εάν δηλαδή διενεργήθηκαν σύμφωνα με το καθορισμένο νομικό πλαίσιο. Λόγω της σχετικά μικρής έκτασης του ελέγχου, η έκθεση δημοσιοποιείται υπό μορφή Ανακοίνωσης.

3.      Ιστορικό

(1)      Το Υπουργικό Συμβούλιο με απόφαση αρ. 92.785 ημερ. 22.3.2022, αποφάσισε, αφού ενημερώθηκε με σχετικό Σημείωμα του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, σχετικά με τη διαχείριση εισροών εκτοπισθέντων από την Ουκρανία:

(i)            να υιοθετήσει πλήρως την Εκτελεστική Απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, υπ΄ αρ. 2022/382 και ημερ. 4.3.2022, που διαπιστώνει την ύπαρξη μαζικής εισροής εκτοπισθέντων από την Ουκρανία και έχει ως αποτέλεσμα την εφαρμογή προσωρινής προστασίας,

(ii)      να εξουσιοδοτήσει τον Υφυπουργό Τουρισμού όπως προχωρήσει σε σύναψη συμφωνιών με ξενοδοχειακές μονάδες, με σκοπό την κάλυψη των προαναφερθέντων επειγουσών αναγκών στέγασης των προσφύγων από την Ουκρανία, με βάση το άρθρο 29(2)(γ) του περί της Ρύθμισης των Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων και για συναφή θέματα Νόμο (Ν.73(Ι)/2016) και

(iii)     να εξουσιοδοτήσει τον Υπουργό Οικονομικών να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για υλοποίηση της πιο πάνω Απόφασης.

(2)      Ακολούθησε, όπως φαίνεται και στον πιο κάτω πίνακα, αριθμός Αποφάσεων Υπουργικού Συμβουλίου, για το ίδιο θέμα, με προσφυγή στο ίδιο άρθρο του Ν.73(I)/2016, (όπως αυτό αναφέρεται στις σχετικές Προτάσεις) που αφορά στην κάλυψη κατεπείγουσας ανάγκης, εκτός από τον διαγωνισμό 5/2023, ο οποίος διενεργήθηκε ως ανοικτός διαγωνισμός σύμβασης υπηρεσιών του Παραρτήματος ΧIV (Ειδικές Υπηρεσίες) του Ν.73(Ι)/2016.

(3)      Η διαδικασία με διαπραγμάτευση με την αιτιολογία της κάλυψης κατεπειγουσών αναγκών χρησιμοποιήθηκε κατ’ επανάληψη για τους πρώτους έξι μήνες της εν λόγω περιόδου, σε τέσσερεις διαδοχικούς διαγωνισμούς από τους οποίους οι συμβάσεις που προέκυψαν κάλυψαν περίοδο από τις 5.4.2022 μέχρι τις 31.5.2023, καθώς επίσης χρησιμοποιήθηκε και για τον τελευταίο διαγωνισμό (15/23), ο οποίος κάλυψε επιπρόσθετες άμεσες ανάγκες που προέκυψαν.

(4)      Με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 94.174, ημερ. 20.12.2022, έγινε μεταβίβαση συγκεκριμένων συμβάσεων που έχουν συναφθεί για τη φιλοξενία Ουκρανών προσφύγων, από το Υφυπουργείο Τουρισμού στον Δήμο Παραλιμνίου, αρχής γενόμενης της 1.1.2023.

4.      Σχετικές διοικητικές πράξεις και πρόνοιες νομοθεσίας

Το ενωσιακό δίκαιο και η ημεδαπή νομοθεσία (άρθρο 29(2)(γ) του Ν.73(I)/2016) επιτρέπουν τη «διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση» «στο μέτρο που είναι απολύτως αναγκαίο, εάν λόγω κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε γεγονότα, τα οποία η αναθέτουσα Αρχή δεν θα μπορούσε να προβλέψει, δεν είναι δυνατή η τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται για τις ανοικτές, κλειστές ή ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση· οι περιστάσεις τις οποίες επικαλούνται οι αναθέτουσες Αρχές για τη δικαιολόγηση της κατεπείγουσας ανάγκης σε καμία περίπτωση δεν απορρέουν από δική τους ευθύνη.»

Η εφαρμογή του άρθρου αυτού είχε, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τύχει ευρείας χρήσης κατά την έναρξη της πανδημίας COVID-19 και προς τούτο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εκδώσει την ερμηνευτική ανακοίνωση αρ. 2020/C 108 1/01. Σε αυτήν εξηγούνται οι αυστηρές προϋποθέσεις για χρήση της συγκεκριμένης διαδικασίας. Μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωση σημειώνεται ότι «οι διαδικασίες με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση μπορούν να προσφέρουν τη δυνατότητα κάλυψης άμεσων αναγκών. Καλύπτουν το κενό έως ότου βρεθούν πιο σταθερές λύσεις, όπως συμβάσεις-πλαίσια για προμήθειες και υπηρεσίες, οι οποίες ανατίθενται με τις συνήθεις διαδικασίες (συμπεριλαμβανομένων των επισπευσμένων διαδικασιών).». Συνεπώς, στην έναρξη της ρωσικής εισβολής δικαιολογείτο η επίκληση της κατεπείγουσας ανάγκης, τούτο όμως δεν μπορούσε να συνεχίσει επί μακρόν.

5.      Ευρήματα Ελεγκτικής Υπηρεσίας

5.1    Γενικά

Όπως προκύπτει από τα πιο πάνω, η χρήση της «διαδικασίας με διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση» δεν ήταν επιτρεπτό να συνεχιστεί επί μακρόν, αλλά παρά μόνο κατά την αρχική περίοδο που προέκυψε η έκτακτη ανάγκη για εξασφάλιση των σχετικών υπηρεσιών. Θεωρούμε ότι στα επόμενα στάδια υπήρχε η δυνατότητα να ακολουθηθούν οι συνήθεις διαδικασίες (συμπεριλαμβανομένων των επισπευσμένων διαδικασιών).

Παρά την πιο πάνω διαπίστωση για εκτεταμένη χρήση της διαδικασίας με διαπραγμάτευση η οποία θα μπορούσε και θα έπρεπε να αποφευχθεί, σημειώνουμε πως δεν έχουμε ενδείξεις ότι δεν έτυχαν σεβασμού οι βασικές αρχές που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις (διαφάνεια, ίση μεταχείριση και μη διάκριση των οικονομικών φορέων, αναλογικότητα και προστασία του ανταγωνισμού).

5.2    Δαπάνη

(1)       Με βάση στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου της Δημοκρατίας, κατά την περίοδο από 22.03.2022 μέχρι 4.4.2024, δαπανήθηκε συνολικό ποσό ύψους σχεδόν €40εκ., το οποίο αφορούσε ουσιαστικά σε δαπάνες φιλοξενίας για την περίοδο μέχρι 4.3.2024, ενώ περιελάμβανε ένα μικρό ποσό για μεταφορικά και μεταφράσεις συνολικά ύψους περίπου €8.000.

(2)       Σημειώνεται ότι οποιαδήποτε άλλα ποσά που παραχωρήθηκαν για τους Ουκρανούς πρόσφυγες, όπως ιατρική βοήθεια, επιδόματα, κλπ. δεν ήταν σε θέση να τα γνωρίζει το Υφυπουργείο Τουρισμού (όπως το ίδιο μας ανέφερε), καθώς αυτά παραχωρήθηκαν μέσω άλλου Υπουργείου/Υφυπουργείου. Συνεπώς, αυτά δεν αποτέλεσαν αντικείμενο του παρόντος ελέγχου.

(3)       Στο πλαίσιο χρηματοδότησης των εν λόγω δράσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει ανακτηθεί ποσό ύψους €6,7εκ.

(δ)     Για σκοπούς διαφάνειας, στον πίνακα του Παραρτήματος φαίνεται η συνολική δαπάνη του Υφυπουργείου Τουρισμού, ανά ξενοδοχειακή μονάδα, για την περίοδο 22.03.2022 (ημερ. πρώτης απόφασης Υπουργικού Συμβουλίου) μέχρι 4.3.2024 (ημερομηνία λήξης του προγράμματος φιλοξενίας).

6.      Εισήγηση

Εν όψει της κoμβικής γεωπολιτικής θέσης της Κύπρου και των έκρυθμων καταστάσεων στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, θεωρούμε σκόπιμο όπως μελετηθεί το ενδεχόμενο κατάρτισης από την Κυβέρνηση σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης για αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων έξαρσης εισροών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Συνολική δαπάνη ανά ξενοδοχειακή μονάδα, για την περίοδο 22.03.2022-4.3.2024

(ΕΠ/ΝΖ)