ΜΕΡΟΣ Α
Ήταν 1η Απριλίου του 1955
Η έναρξη του Ένοπλου Αγώνα της ΕΟΚΑ κατά των Βρετανών 1955-1959
Την πρώτη Απριλίου του 1955 ο Κυπριακός λαός γιορτάζει, την ημέρα κατά την οποία ξεκίνησε ο ένοπλος αγώνας των Κυπρίων αγωνιστών της ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) εναντίον των Βρετανών.
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ είχε ιερό σκοπό. Αποκλειστικός σκοπός του ήταν ο ένοπλος αγώνας για τον τερματισμό της βρετανικής αποικιακής κυριαρχίας, η ελευθερία της Κύπρου και η ένωση της με την Ελλάδα.
Ιστορία
Η Κύπρος ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα τέλη του 16ου αιώνα μέχρι να γίνει προτεκτοράτο του Ηνωμένου Βασιλείου υπό Οθωμανική κυριαρχία με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης το 1878.
Το 1915 η Κύπρος προσαρτήθηκε επίσημα στην Βρετανική Αυτοκρατορία μετά την είσοδο των Οθωμανών στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο με την πλευρά των Κεντρικών Δυνάμεων εναντίον των Βρετανών.
Αρχικά η Κύπρος κυβερνήθηκε από στρατιωτική Διοίκηση μέχρι το 1925 οπότε ανακηρύχθηκε Αποικία του Στέμματος. Από τη δεκαετία του 1910 έως το 1950, οι Ελληνοκύπριοι ήταν όλο και περισσότερο δυσαρεστημένοι με τη βρετανική κυριαρχία και υποστήριζαν την Ένωση, την ιδέα της πολιτικής ενοποίησης μεταξύ Κύπρου και Ελλάδος. Αρκετές ανεπιτυχείς προσφορές που έγιναν στην Ελλάδα από τους Βρετανούς για να παραχωρήσουν την Κύπρο σε αντάλλαγμα για στρατιωτικές παραχωρήσεις, αλλά και η έλλειψη βρετανικών επενδύσεων στο νησί, προκάλεσαν ένα αυξανόμενο κυπριακό εθνικιστικό κίνημα.
Το 1964 η Βρετανία ανακοίνωσε την πρόθεση της να μεταφέρει το στρατιωτικό αρχηγείο του Σουέζ και το αρχηγείο Μέσης Ανατολής στην Κύπρο.
Οι Τουρκοκύπριοι από την άλλη πλευρά δεν ήθελαν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, καθώς φοβόντουσαν πως σε τέτοια περίπτωση θα προσφυγοποιούνταν, όπως συνέβη και με άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που πέρασαν στα χέρια χριστιανικών κρατών. Η αντίθεση αυτή των Τουρκοκυπρίων στην Ένωση οδήγησε στη σύσταση της Τουρκικής Οργάνωσης Αντίστασης (ΤΜΤ) με σκοπό την διχοτόμηση της Κύπρου.
Εξέγερση
Στρατιωτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής, ένας Κύπριος στρατιωτικός που κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου δημιούργησε την αντιστασιακή Οργάνωση Χ και συμμετείχε αργότερα στον συμμοριτοπόλεμο.
Έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο «Διγενής» από τον βυζαντινό θρύλο του Διγενή Ακρίτα.
Υπαρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν ο Γρηγόρης Αυξεντίου, έφεδρος αξιωματικός.
Πολιτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος μετά την απελευθέρωση διετέλεσε πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η ΕΟΚΑ υποστηρίχθηκε από τη Ελληνική κυβέρνηση με όπλα και χρήματα και ραδιοφωνικούς σταθμούς που εξέπεμπαν από την Αθήνα, εκτός από το ΚΚΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας).
Μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα της πρώτης Απριλίου 1955, εκκωφαντικοί θόρυβοι, εκρήξεις και βομβαρδισμοί σε ηλεκτροπαραγωγικούς και αστυνομικούς σταθμούς όπως και στο ραδιοφωνικό ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ) έκαναν την νύχτα μέρα σε όλες τις πόλεις της Κύπρου και αποτέλεσαν την αφετηρία του αγώνα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Πρώτος νεκρός πέφτει ο Μόδεστος Παντελή από ηλεκτροπληξία, ενώ προσπαθούσε να κόψει καλώδια πάνω από τα οποία είχε πέσει ομίχλη.
Η πρώτη προκήρυξη της ΕΟΚΑ κυκλοφόρησε την ίδια νύχτα και σαν στρατιωτικός αρχηγός της οργάνωσης υπέγραψε ο «Διγενής»
Ο αγώνας
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ γρήγορα αγκαλιάστηκε από το σύνολο της Κυπριακού λαού, εκτός από το κομμουνιστικό ΑΚΕΛ. Άντρες, γυναίκες και παιδιά, ο καθένας όπως μπορούσε βοηθούσε στον άνισο αυτόν αγώνα. Μετά από μερικά επεισόδια που ακολούθησαν, ο Γενικός Κυβερνήτης Τζον Χάρντινγ κήρυξε την Κύπρο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης , στις 26 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Οι Βρετανοί αντιμετώπισαν μεγάλη δυσκολία για να αποκτήσουν εσωτερική πληροφόρηση σχετικά με την ΕΟΚΑ, καθώς η πλειοψηφία του ελληνοκυπριακού λαού υποστήριζε την ΕΟΚΑ. Οι πληροφορίες που έπαιρναν οι Βρετανοί ήταν από τους κομμουνιστές του ΑΚΕΛ και τους Τουρκοκύπριους που πρόδιδαν τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ.
Παρόλο που η υπεροχή των Άγγλων ήταν εμφανής σε οπλισμό, εκπαίδευση και οργάνωση, δεν στάθηκε ικανή να λυγίσει τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ με τον πενιχρό οπλισμός τους αλλά και με την απειρία τους στον ανταρτοπόλεμο που διεξήγαγαν. Η δραστηριότητα της ΕΟΚΑ συνεχίστηκε απτόητη με πείσμα και θάρρος αλλά και λαχτάρα για την λευτεριά – επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και κυβερνητικά κτίρια, ενέδρες σε βρετανικά οχήματα, και εκτελέσεις Βρετανών αλλά και Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων συνεργατών των Βρετανών, οι οποίοι κρίθηκαν από την οργάνωση ως προδότες.
Το ΑΚΕΛ εναντιώθηκε στον αγώνα της ΕΟΚΑ και κατηγορήθηκε ότι συνεργαζόταν με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες (Ιντέλιτζενς Σέρβις) για να τον σαμποτάρει.
Τον Μάρτιο του 1956, οι Άγγλοι συνέλαβαν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο μαζί με τον τότε Μητροπολίτη Κερύνειας, ο οποίος όρκιζε τους αγωνιστές, και τον Πολύκαρπο Ιωαννίδη. Όλοι τους εξορίστηκαν στις Σεϋχέλλες.
Κατά την διάρκεια του αγώνα, η Βρετανία κράτησε αυστηρή στάση με στρατιωτικές επιχειρήσεις και εκτελέσεις. Οι πρώτοι που εκτελέστηκαν στις 10 Μαΐου 1956 ήταν οι Μιχαλάκης Καραολής και Αντρέας Δημητρίου. Απαγχονίστηκα και τάφηκαν στα Φυλακισμένα Μνήματα. Ακολούθησαν και άλλοι αγωνιστές με αποτέλεσμα να είναι εκεί θαμμένοι 13 αγωνιστές, ανάμεσα τους και ο Γρηγόρης Αυξεντίου.
Η δραστηριότητα της ΕΟΚΑ έληξε στις 24 Δεκεμβρίου 1959 όταν επήλθε παύση του αγώνα μετά την Συμφωνία της Ζυρίχης και Λονδίνου. Τελικά η ανεξαρτησία από τους Άγγλους επήλθε στις 16 Αυγούστου 1960.
Η αρχή είχε γίνει αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Η ένωση με την Ελλάδα ήταν ο απώτερος σκοπός. Η ανεξαρτησία έφερε τελικά προσωρινή ειρήνη στο νησί αλλά η πολύπλοκη μορφή του νέου συντάγματος καθιστούσε εγγυήτριες δυνάμεις τις τρεις εμπλεκόμενες χώρες, την Ελλάδα, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Επίσης η Βρετανία κατάφερε μέσω της συμφωνίας να διατηρήσει στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο και έτσι να μειώσει τον βαθμό ανεξαρτησίας που εφαρμόστηκε.
Αινείας
Πηγή: Ιστορία της Κύπρου, τόμος δεύτερος (1950-1959) Αθήνα
